Werk in uitvoering 10
Water is altijd een essentiële component van de Lichtenberg geweest. Het uitgraven van de grachten, wallen, de verdiepte tennisbanen en het zwembad zorgde voor voldoende zand om de theaterberg aan te leggen. Het uitgraven en ophogen heeft geleid tot het reliëf dat zo karakteristiek voor De Lichtenberg werd. Maar de behoefte aan zand was niet de enige reden om grachten te graven. Het was ook een middel om controle te houden tussen binnen en buiten.
Per slot van rekening was het in essentie een plek voor de internen die onder verantwoordelijkheid van de school vielen. Als gevolg daarvan ontstond de specifieke identiteit die De Lichtenberg zo specifiek maakt: een besloten park vol hoogteverschillen en bouwsels van bijzondere kwaliteit.
We hebben het al eens romantisch omschreven als ‘de kasteeltuin van Doornroosje’, omgeven door ondoordringbare natuur. Het is wachten op de prins die haar wakker kust.
Verval
Helaas is die identiteit in verval. Er stroomt immers géén water meer en de drooggevallen gracht oogt als een afvalgroeve. De drooggevallen grachten geven geen veiligheid meer aan het kwetsbare park en dagen des te meer uit om de wal erachter stormenderhand in te nemen. Stichting Behoud de Lichtenberg (SBL) heeft al eens eerder uit veiligheidsoverwegingen bezwaar gemaakt tegen het nog aan te leggen bruggetje over de gracht, maar dat werd ongegrond verklaard. De drooggevallen gracht alarmeert ons daarom des te meer.
Verkoop gracht
Bij de oorspronkelijke verkoop van de Lichtenberg in 2017 door de Gemeente aan HQ, bleef de buitengracht buiten beschouwing. Dat veranderde toen HQ ontdekte dat het park te klein was om als ‘landgoed’ in aanmerking te komen. Die status levert veel (belasting) voordelen op.
Dus was de Gemeente alsnog bereid het eigendom van de buitengracht te verkopen aan HQ. Maar er kleven ook voorwaarden aan een landgoed. Het een cultuurhistorisch object dat in stand moet blijven en openbaar toegankelijk moet zijn. Dat schept verplichtingen voor de nieuwe eigenaar HQ.
Grad Smedts
Genoeg reden voor zowel HQ als SBL om zich zorgen te maken over het ontbreken van water in de gracht. We zijn te rade gegaan bij de heer G. Smedts (93), die vanaf het begin bij De Lichtenberg betrokken is geweest. Hij verschafte ons veel informatie over het watersysteem. Ook werd duidelijk dat door eigenzinnige ingrepen van een vorige pachter en ontwikkelaar de helft van de ingenieuze watertoevoer verloren is gegaan. Het dichtgooien van de driehoekige vijver langs de IJzerenmanweg, dat als opwarmreservoir diende, maakte een einde aan de watertoevoer van het zwembad. Het volstorten van het voormalige zwembad met zinkassen heeft de waterloop binnen de wallen verder vernield. Wat rest is de directe toevoer van water voor de gracht. Dat is een stelsel van beken die de Weerterbeek (Bochelterbeek) met de gracht langs de Diesterbaan verbindt (zie kaartje). De beekloop is nog intact maar heeft urgent onderhoud nodig. Maar in principe kan het water nog gewoon de gracht bereiken.
Oorzaak?
Waarom dan toch geen watertoevoer? Na veel schrammen en zwikken vonden we het euvel. Enige tijd geleden is in de aftakking tussen de Weerterbeek door het Waterschap Midden-Limburg een automatisch regelbaar sluisje aangebracht. Dat was totaal dicht geslibd en liet geen water meer door. Na enig over en weer was dat verholpen en stroomde er water de gracht in. Maar dat was van korte duur! Waarschijnlijk vanwege de lage waterstand.
Voorlopige conclusie
Door verandering van het klimaat lijk het niet meer vanzelfsprekend dat de gracht regelmatig voldoende water vanuit de Weerterbeek toegevoerd krijgt. Overleg met het Waterschap Midden Limburg moet duidelijkheid brengen. Het zoeken naar aanvullende alternatieven is zéér raadzaam. Mogelijk kan de gracht dienen als wateropvang voor heel Weert-West bij calamiteiten (wadi), waardoor de Weerterbeek enigszins ontlast wordt.
In ieder geval is het ook een wake-up call voor de herinrichting van het Kazerneterrein, waar HQ ook bij betrokken is.
