Werk in uitvoering 5: de voortgang…..

Het schiet nog niet echt op met de cascorestauratie. De uitvoering duurt twee jaar en het eerste jaar is al voorbij. Toch gebeurt er wel wat. Aan de zijde van boerderij ‘De Helmonder’ zijn de laatste keermuren aangebracht. Een niet bekend kabeltracee gooide roet in het eten en zorgde onverwacht voor vertraging. Intussen is de schuur tussen het openluchttheater en de IJzerenmanweg afgebroken. Het hele terrein achter de theaterberg is opgeschoond. Hiermee verdwijnt het laatste restant van een markante periode in het ontstaan van de Lichtenberg

Harrie Martens

De bouwwerf van de Lichtenberg bevond zich aan de voet van de theaterberg. Behalve de aannemer maakte ook monumentaal kunstenaar Harrie Martens er gebruik van. Als afgevaardigde van de school, leraar en lid van het bouwteam, had hij veel inbreng door zijn kunstontwerpen die als vast onderdeel in de gebouwen opgenomen werden. In zijn functie van docent betrok hij talentvolle leerlingen van de door hem opgerichte ‘vrije expressieclub’ bij de uitvoering. Sommige leerlingen zijn later, op hun beurt bekende kunstenaar geworden, zoals Jan Dibbets .

De werf van toen bestond uit de onlangs afgebroken schuur, enkele bouwketen en een overkapping, waar beschut gewerkt kon worden. Daar zijn onder andere de door Martens ontworpen mozaïekpanelen gemaakt voor de Mariakapel. Veel van de toegepaste kunst is verloren gegaan door de rigoureuze sloop van de school en de Tranchee. Wat nog rest, is alleen nog in de gebouwen van de Lichtenberg te bewonderen!

Lof

De oude gewoonte om kunst mee te nemen in de uitvoering van gebouwen, verdient veel lof! In die tijd werd één procent van de bouwsom besteed aan geïntegreerde kunst ( ‘de eenprocent regeling’). Deze steekt af tegen de huidige versplintering en verzakelijking van onze cultuur, waar het individu vaak voor de gemeenschap gaat. Toegepaste kunst voelt sneller aan als ‘van ons allemaal’ !

Het heeft even geduurd, maar de stabilisering van de theaterberg begint zijn voltooiing te naderen. Dat ging niet zonder slag of stoot. Stichting Behoud de Lichtenberg steunde de plannen van HQ om door middel van prefab betonnen keermuren afschuivingen te voorkomen. Toch was de uitvoering in details voor ons aanleiding om enkele bedenkingen te uiten tegen de hoogte van de keermuren en de situering langs het pad.

Keermuren

Na overleg was HQ het eens met onze argumenten en werd tot ieders tevredenheid een oplossing gevonden. Niet alleen de keermuur, maar ook de toepassing van een opgehoogd taai (leemachtig) grondpakket zal de berg gaan versterken. De keermuur kan zo lager blijven en het aanzicht bescheiden. De geplande keermuur langs boerderij de Helmonder is op tekening de hoogste maar wordt ook lager door de leemsuppletie. Deze werkzaamheden worden de komende 2-3 maanden uitgevoerd.

De toegepaste techniek past binnen de kaders van de bestaande vergunning. De eerste fase, de stabilisering van de theaterberg, nadert hiermee haar afronding, dit tot tevredenheid van zowel eigenaar HQ, van SBL en van de gemeente.

Planning

Wat volgt? Volgens de planning zijn daarna het podium, de tribunes en de muren aan de beurt. Daarna volgt het theatergebouw met het unieke sgraffito kunstwerk en de hoge colonnade. De voorbereidingen zijn al gestart. Ook daarin spelen we een rol. En ook dat zal wel weer wat voeten in aarde hebben, maar wie niet waagt, die niet wint!

Rob Langeslag, SBL

De cascorestauratie is op 2 maart feestelijk gestart. De dag erna werd een scheefstaand muurdeel ter plaatse van het regiehuisje onder controle omgeduwd vanwege gevaar voor werkzaamheden aan de theaterberg. En toen werd het stil! Aanhoudende regen beïnvloedde de stabiliteit van de berg en zorgde voor oponthoud. Volgens planning wordt er tot de bouwvakvakantie aan de theaterberg gewerkt.  In de tweede helft van het jaar worden de natuurstenen buitenmuren aangepakt.

Het hele traject van de cascorestauratie duurt twee jaar. Deze termijn is ingegeven door een provinciale subsidie onder voorwaarde dat de cascorestauratie binnen twee jaar gerealiseerd wordt. Eigenaar HQ zal ook voor een aanzienlijk bedrag bijdragen aan de kosten.

Intussen is men toch begonnen met grondwerkzaamheden om de betonnen keerwanden te plaatsen. Deze moeten helpen om de helling van de theaterberg minder steil te maken. Dat is geen sinecure, zoals de foto’s laten zien. Ondanks alle ongewisheden is dit toch weer een stap in de goede richting! De overvloedige regenval van de afgelopen jaren zorgt nog voor meer problemen, zoals een van de foto’s laat zien. Doordat het water binnen de muren van het theater zich op het laagste punt voor de tribune verzamelt en een afvoersysteem ontbreekt, ontstaat een klein meertje. Dat gebeurde vroeger ook weleens, maar het lijkt nu schering en inslag te worden. Een nadenkertje voor de klimaatontkenners onder ons! Ter geruststelling: een drainage wordt in de cascorestauratie meegenomen.

Rob Langeslag

Het indrukwekkende openluchttheater leunt tegen een kunstmatig opgeworpen berg. Om de berg zo hoog te krijgen als hij nu is, was veel zand nodig. Soberheid was troef in de naoorlogse wederopbouw. Men was zuinig met wat men had en niets werd verspild. Daarom werd zand gebruikt dat ergens anders op het terrein werd afgegraven. Dit is het principe van de ‘gesloten grondbalans’. Zo ontstonden de grachten, de verlaagde tennisbanen, het zwembad en de theaterbak. Tevens kwam ook een derde van de zitplaatsen onder het maaiveld te liggen.

Het hoogteverschil is vormgegeven door een helling, trap of natuurstenen muur. De gesloten grondbalans bepaalt in hoge mate het unieke profiel van de Lichtenberg. Zelfs de verdiepte tennisbanen worden hierdoor zo bijzonder.

Binnen de muren van het theater lijkt het verschil in hoogte groter dan erbuiten. De eenvoudige verklaring hiervoor is, dat er binnen het theater een groot gedeelte verdiept ligt.  De voorste tribunes en het toneel liggen onder het maaiveld. Berg + kuil = dubbel hoogteverschil! Dat verklaart het wow-effect als je door de poort naar binnenstapt!

Toch brengt het hoogteverschil ook risico’s met zich mee. De theaterberg is ‘geroerde’ zandgrond die de neiging heeft af te schuiven als de helling te steil is. Uit overlevering weten we dat architect Weegels hier tijdens bouwvergaderingen al op gewezen heeft. Helaas heeft dat niet tot de nodige aanpassingen geleid. Wel werd de toen al aanwezige scheurvorming gemonitord. Er werd een verbinding aangebracht tussen twee funderingen om de muren bij elkaar te houden. Na 65 jaar verval is de scheurvorming in de muren toch aanzienlijk geworden.

Constructeurs en geologen hebben onlangs geadviseerd alsnog de helling van de berg af te zwakken. In de cascorestauratie worden betonnen keerelementen aan de voet van de berg aangebracht, waardoor de helling kan afnemen. Het gevolg is wel dat de bomen, vooral aan de voet van de berg, met hun wortels dieper in de grond komen. Intussen heeft onderzoek aangetoond dat verschillende bomen in slechte staat zijn. Ze ondermijnen de muren, vallen om bij storm en zijn een gevaar voor de veiligheid tijdens de werkzaamheden. In onderling overleg is er een plan opgesteld voor nieuwe beplanting. We houden jullie op de hoogte!